Overig

De onderneming na overlijden

475

Het komt helaas voor dat een ondernemer zijn opvolging niet regelt. Een overlijden van een ondernemer kondigt zich meestal niet aan. Wat gebeurt er dan met de onderneming en wie kunnen op voortzetting daarvan aanspraak maken?

Als de overleden ondernemer tijdens zijn leven de onderneming niet reeds heeft overgedragen aan een opvolger en de onderneming dus in zijn nalatenschap valt, heeft een aantal personen na het overlijden de mogelijkheid om de onderneming voort te zetten. Deze personen zijn naast de (stief)kinderen en de echtgenoot van de overleden ondernemer ook de echtgenoot van een (stief)kind. Er moet sprake zijn van een zwaarwegend belang. Dat is in het algemeen het geval als zonder die persoon een vlotte bedrijfsvoering niet mogelijk is en als de onderneming voor andere erfgenamen niet van bijzondere (emotionele) waarde is. Het betreft een belangenafweging ten opzichte van bijvoorbeeld de echtgenoot als er geen testament is of degene die de onderneming als legaat heeft verkregen. De onderneming dient voor een redelijke prijs te worden overgenomen. Die prijs is niet per se gelijk aan de waarde van de onderneming. De onderneming moet lonend kunnen worden voortgezet.

De kantonrechter kan beslissen welke persoon onder welke voorwaarden (waaronder de prijs) de onderneming kan voortzetten. Er moet wel sprake zijn van een geschil tussen de erfgenamen. De persoon die de onderneming kan voortzetten na een toewijzende beslissing van de kantonrechter, verkrijgt de onderneming uit de nalatenschap (‘krachtens erfrecht’). De belastingwet biedt mogelijkheden dat bij voortzetting van de onderneming geen (erf)belasting hoeft te worden betaald. Het verkrijgen van de onderneming kan belastingheffing tot gevolg hebben als de onderneming niet ‘krachtens erfrecht’ wordt verkregen. Denk aan het afrekenen over stille reserves en goodwill.

Hoe is te voorkomen dat de onderneming na het overlijden door een ‘ongewenst’ persoon wordt voortgezet? Een eerste mogelijkheid is om de onderneming te verkopen onder de voorwaarde dat de ondernemer eerder overlijdt dan degene die de onderneming voortzet. Een andere mogelijkheid is om in de statuten van de BV een blokkeringsregeling op te nemen, waaruit volgt dat bij overlijden van een aandeelhouder die aandelen eerst aan de andere aandeelhouders moeten worden aangeboden. Ook kan de ondernemer in zijn testament de wens opnemen dat een bepaald persoon de onderneming voortzet. Met die wens zal rekening moeten worden gehouden. Het is niet per se voldoende om de onderneming als legaat na te laten. De beslissing van de kantonrechter kan dat legaat doorkruisen.

Als de overleden ondernemer geen van die mogelijkheden heeft benut, kan één van de genoemde personen aanspraak maken op voortzetting van de onderneming. Het recht om een verzoek daartoe bij de kantonrechter in te dienen, vervalt na een jaar na het overlijden. Deze termijn kan niet worden verlengd.

Wees je als ondernemer bewust van de voortzetting van de onderneming na het overlijden. Zorg ervoor dat ook die zaken goed zijn geregeld. Wil je een onderneming voortzetten, houd dan de termijn goed in de gaten. Een jaar is zo voorbij en dan is de onderneming gevlogen. Laat je vooral bijstaan en adviseren door specialisten in het erfrecht, het ondernemingsrecht en het fiscaal recht. Een goed begin is ook hier het halve werk.